Artiklar 11:49
Detalj Jesus og Mariabarnet, St. Olav domkyrkje, Oslo
Artiklar and Dagsaktuellt 09:33
På trykk i Vårt Land 25/4 – 2017
Det har ikkje skorta på reaksjonar etter dei to økumenikk-innlegga eg har delt med Vårt Land og Klassekampen sine lesarar i det siste. Det er logiske grunnar for det.
Det som kjem til yta i det offentlege ordskiftet om økumenikken er i røynda ikkje enkeltspørsmåla i seg sjølv, men fundamentet for synspunkta. Ein prest i Den norske kyrkja har drøfta med meg korleis synet på kristendomen tydeleg er bunden av tre forskjellige aksiom som er relevante for norske forhold. Kvar av dei ber med seg eit dilemma:
Ser ein på det lågkyrkjelege miljøet vil Bibelens autoritet gjerne vere aksiomet som legg premissen for argumenteringa. Skrifta er bindande for trusinnhaldet.
Det moderne lutherske aksiomet, som legg grunnlaget for læra i Den norske kyrkja, er Kristi oppstode og Det nye testamentet som ei fyrstehandsskildring der dei fyrste vitna freistar å skildre og tolke påskedramaet. Skrifta er hovudkjelda til innsikt i trua, men har ikkje absolutt autoritet slik som hjå dei bibeltru i streng forstand. (Eg avstår frå å uttale meg om Luther sjølv og hans aksiom, Den norske kyrkja har gått ein lang veg over 500 år.)
Kva gjeld Den katolske kyrkja vil ho sjølvsagt dele begge syn som her er nemnd. Skrifta er skriven av Kyrkja sjølv, og har såleis sin gjevne autoritet i naturleg samklang mellom Bibel og Kyrkja sin tradisjon. Det nye testamentet er ei fyrste skildring av påskemysteriet, eit mysterium som har utvikla seg og openberra stadig nye djupn gjennom historia. Om ein skal lyfte fram eit absolutt bindande aksiom for Den katolske kyrkja vil det vere den forpliktande overleveringa – kyrkja si historisitet gjennom tradisjonen. Det har ikkje skjedd fridd frå menneskeleg svikt og grove ugjerningar (på linje med alle trussamfunn), men ho lever i ein tradisjon som alltid tru mot Guds sjølvopenberring i lærespørsmåla. Den katolske kyrkja trur på seg sjølv som ein institusjon som er både åndeleg og jordisk, villa av Gud, og vegleia av Den Heilage Ande gjennom hundre- og tusenåra.
Skildringa av desse aksioma er ikkje uttømande. For alle syn vil ein kunne legge til og trekke frå slik ein meiner det er rettast formulert. Men dei har til felles at dei gjensidig skil seg frå kvarandre som fundament for inngangen til trusforståinga.
Kvart trussamfunn har såleis sitt fundamentale syn som ligg som premiss for all argumentering. Det er ikkje arroganse å lyfte fram sitt lærefundament. Det er tvert imot naudsynt og berande for eigen identitet, både som enkelttruande og som kyrkje eller trussamfunn. Men når ein i møte med andre trussamfunn argumenterer i enkeltsaker utan å synleggjere korleis argumenta heng saman med den underliggande hermeneutikken og logiske struktur vert det fort høg temperatur. Eg har sjølv synda mot dette rådet i mine tidligare innlegg, når eg til dømes kritiserer Den norske kyrkja for sitt skifte i seksualetikken, men legg mitt katolske fundamentale premiss som grunnlag for kritikken. Responsen har ikkje latt vente på seg. Når eg som katolikk uttalar meg om Den norske kyrkja ut frå mitt eige grunnlag er det ikkje rart det vert oppstyr. Eg brukar eit grunnleggande katolsk aksiom som bryt radikalt med Den norske kyrkja sitt aksiom. Utan at eg på nokon måte her har meisla i stein kva Den norske kyrkja har som premiss. (Det har ho kanskje ikkje sjølv heller.) Dette er ikkje eit særkatolsk problem, det gjeld alle forskjellige grupper truande med ulikt fundament og skapar openbare utfordringar. Samstundes tener også spenningane det har skapt som eksempel for poenget eg ynskjer å lyfte fram her.
Økumenikken må lodde så djupt at ein klarar å samtale om skilnadene på dei fundamentale aksioma i våre forskjellige kyrkjer. Det gjer også den økumeniske samtala tydeligare. Difor er det rart at det vert snakka så lite om desse premissa. For det er jo desse underliggande aksioma som gjer det økumeniske arbeidet så krevjande. Alle økumeniske drøftingar vil til sjuande og sist verte leidde tilbake til og støtte seg på sitt eige fundament. Og kvart argument møter sitt dilemma.
Ein bibeltru vestlandspastor vil argumentere med at Bibelen seier slik og slik. Men vil han gjere reie for kvifor han tolkar Skrifta slik han gjer? Alle veit jo at ein tekst er sårbar i møte med lesaren. Korleis kan pastoren vise at han har den rette tolkningsnykelen? På kva grunnlag har Bibelen autoritet?
Ein moderne lutheranar vil kunne ny-lese Bibelen ettersom tidene skiftar. Ein er ikkje bunde verken av Skrifta eller tradisjonen. Dilemmaet oppstår i det ein skal definere kriterium for korleis ein kan endre, kva ein kan endre, og til kva grad ein kan forandre trusforståinga.
Katolikken argumenterer ut frå overleveringa, men drøftar sjeldan kvifor tradisjonen er bindande. Det ligg meir som eit premiss for synet på si eiga kyrkje og på andre kyrkjer og trussamfunn, enn som tema for dialogen.
Det er lett å ville omgå desse problemstillingane i det økumeniske arbeidet. Samtala vert anten vag av di ein ikkje vil gå inn på dei fundamentale forskjellane i tilnærminga til trua, eller ho kokar over av di ein snakkar forbi kvarandre ut frå forskjellige aksiom. Ei fundamental utfordring for økumenikken er å ta på alvor eigne og andre sine føresetnader og fundament i trua, og å snakke om (og lytte til) skillelinjene mellom trussamfunna. Eit slikt arbeid vil kanskje tydeleggjere avstand, men også gje auka forståing i møte med kvarandre.
Artiklar and Dagsaktuellt 19:20
På trykk i Klassekampen tirsdag 11. april 2017
Det er eit paradoks at Den norske kyrkja feirar 500 år med lutherdom. For korleis kan lutheranarar feire eit brot som ikkje berre omfattar kyrkjelege organisasjonar, men som grip like inn i einskapen i Kristus, sjølve grunnfeste for kristentrua? Det er som om eit tidligare ektepar skulle feire jubileum for skilsmissa dei ein gong erfarte. Kyrkjesplittinga gjev ikkje grunn til feiring, men burde mane fram vemod og vilje til å søke nærare kvarandre i forsoning og i einskap med vår felles Herre. (meir…)
Dagsaktuellt 19:37
Den heilage Dominikus sine ni måtar å be på. Vil du vite meir, sjå http://soul-candy.info/2016/08/aug-8-st-dominics-nine-ways-of-prayer/
På trykk i Vårt Land 6. april 2017.
Etter mitt forrige innlegg, Folkekyrkja i sekk og aske, fekk eg som venteleg var mange kommentarar. Dette innlegget klargjer kva som ligg i botn for temaet eg har lyft fram.
Det har ikkje skorta på reaksjonar på det kritiske innlegget eg skreiv om folkekyrkja i sekk og aske. Lat meg berre gå rett på sak: (meir…)
Artiklar and Dagsaktuellt 11:06
I år sømer det seg at lutherske biskopar ber om orsaking for alle skader lutherdomen har ført med seg.
(Innlegg på trykk i Vårt Land 29. mars 2017)
I fem hundre år har lutherdomen prega vårt land. Det gjev inga grunn til feiring, men kvalifiserer til botsgang og vedkjenning av alvorlege synder. For kva har Luther gjeve oss? (meir…)
Artiklar and Dagsaktuellt 11:41
Sanna Sarroma. Kilde: Gudbrandsdølen Dagningen
(på trykk i Dag og Tid fredag 19. august 2016)
Sanna Sarromaa greier utvilsamt å skape debatt med tabuboka si, og får meg til å grunde over blindpunkta i kulturen vår.
Den Herren elskar, tuktar han, heiter det i den gamle 1938-omsetjinga av Hebrearbrevet. Det synest å passe godt til Sanna Sarromaas nye bok, Norske tabuer. Over 270 sider hevdar ho at Noreg er eit kunnskapvegrande, jantelovsprega, trongsynt, intolerant, kravstor, distriktspolitisk dysfunksjonelt, språkfanatisk, sutrande, bortskjemt og arbeidsskulkande folkeferd med mykje hat under yta, alt ispedd fordekt passiv-aggressiv snillisme. Sanna Sarromaa refsar det norske samfunnet, ikkje av vond vilje, men av kjærleik og med gode hensikter, hevdar ho sjølv.
Typisk norsk?
Fyrste kapittel startar friskt med ein strak høgre til lærarstanden og utdanningssystemet vårt. I eit land som vil at alle skal vere like flinke vert resultatet at alle skal vere like middelmåtige. «Greit nok er bra nok» seier Sarromaa og viser til ein rektor i Kristiansand som set seg som mål å få ungdomsskuleelevane over karakteren tre. Noreg har ikkje høge ambisjonar på vegne av elevane. Og når Stortinget tek grep og vil innføre kompetansekrav for lærarane i dei viktigaste faga vekkjer det aktiv motvilje frå både Utdanningsforbundet, politikarar og lærarane sjølv. Rettskrivinga i landet er i ferd med å forvitre, og brer seg i heile samfunnet, frå barneskulen til offentlege skriv. Eg kjenner på uro og spør meg sjølv: er det verkeleg så ille? Denne kjensla av uro over rikets tilstand dukkar også opp når Sarromaa riv dyna av det norske demokratiet og organiseringa av kommune og fylkeskommune, gjengse haldningar til arbeidslivet og møtekulturens tidsbruk. Snillisme, latskap og urimelege krav veks ut av vår oljepumpa velstand som gjer oss inkompetente og litt ufordragelege. Kombinert med jantelova «holder Norge seg selv nede som en kunnskaps-, kultur- og innovasjonsnasjon – og som rettskrivingsnasjon.» Slike utsegn ruskar i ei norsk sjel farga av utsegnet «det er typisk norsk å vere god».
Nynorsk kjærleik
For dei som måtte falle for freistinga å gå i forsvar og meine dette er tilfeldig synsing finn ein over førti sider med notar bak i boka. Sarromaa har belegg for meiningane sine. Men er alle meiningane tabu? Når det gjeld tema som jantelova, feminismen og distriktspolitikken er dette kjent stoff som ofte vert hissig debattert og lyft fram med eit kritisk blikk. Det same gjeld kapittelet om målformene våre. Nynorskhatarar og -elskarar vil truleg finne kapittelet Språk som religion engasjerande. Kvifor skal den store majoriteten av folket verte lasta med det Sarromaa konsekvent kallar sidemålet? Nynorskfanatikarane har vunne fram med propagandaen sin i skuleverket, i det offentlege og i kulturen. Å verte stempla som nynorskhatar er «kulturelt selvmord». Sjølv opplever eg ikkje denne tematikken som tabu, men som ein strid som grip inn i folkesjela og norsk identitet. Når Sarromaa skriv om sitt eige morsmål, finsk, slår ho fast at språk er kjærleik. Så burde ho òg vedgå at ein ikkje kan slå strek over kjærleiken til norsk målform.
Boka byggjer i stor grad byggjer på tidligare blogginnlegg i Lokalavisa Gudbrandsdølen Dagningen, der ho hadde fast spalte i halvtanna år. Enkelte av titlane er finurlige, så som «Hellige kyr og jur» (Kapittelet Hellige mødre og barnas beste), «Møter for å møtes» og «Hva skal vi med Etnedal?» (Det norske überdemokratiet). Nokre setningar og poeng vert gjentatt ein del gonger, noko som tidvis gjev ei kjensle av klipp og lim. Elles er boka både lettlesen og tydeleg og sjølvsagt grammatisk korrekt. Me bær over med skrivefeilen på side 9.
Meir kjærleik
Ein kan få inntrykk av at det berre er det finske blikket som er skikka til å avsløre våre norske, inngrodde tabu. Men i siste kapittel vender Sarromaa det andre kinnet til, og prisar Noreg i varme ordelag. Her finn me både velvilje, ein kjærleg tone og humor, og eg kjenner plutseleg også noko av den varmen eg så sårt har sakna gjennom heile boka. Nordmenn og -kvinner er rause og snille, og me er framifrå døme for omverda kva gjeld røykjelova, trafikkulturen og dugnaden. (Kva med berekraftig utvikling?) Boka hadde tent på å setje dette kapitlet fyrst og spe på med meir varme og humor gjennom sidene. Då hadde eg vore meir overtydd om kjærleikserklæringa, som nok hadde gitt meg mot til å tole tukta betre. Den omfattande refsinga står i lengda fram som litt surmaga, og får meg til å spørje: Handlar boka berre om tabu, eller er ho vel så mykje eit oppgjer med dårlege erfaringar frå Noreg? Eg saknar meir av hjartespråket, men kan hende er det berre i saunaen at slike nære, djupe kjensler får kome til uttrykk?
Boka byr likevel på ei vakker og nær skildring. Når Sanna Sarromaa skriv om far sin, som vart arbeidsløys og drakk seg i hel, slepper ho oss inn i sitt eige, nære og sjølvopplevde kjærleiksliv. Det gjer at eg som lesar kjem nærare på forfattaren, og betre kan forstå utgangspunktet hennar. Eg håpar me får fleire slike innblikk i neste bok.
Eg må vedgå at eg les over meldinga eit par gonger ekstra før eg sender henne til redaksjonen. Har eg nytta hersketeknikkar? Snakkar eg nedlatande? Er eg del av «hylekoret»? Det er krevjande å melde ei bok om tabu i eigen kultur, av di ein ikkje kan vere trygg på om ein ser ope nok på seg sjølv og samfunnet eg er ein del av. Nett difor vil eg tilrå denne boka, eg er viss på at lesaren i det breie utvalet av kritikk vil finne noko som gjev farge i kinna og får panna til å rynke seg, samtidig som boka vekkjer sunn ettertanke.
Ukategorisert 12:52
During the retreat at Iona, Sunday Mass was celebrated in Michaels Chapel at the abbey. You may read the homily at St Dominikus home page 🙂
Homilie 14:56
Homilie 14. søndag i det alminnelege kyrkjeåret år C
Fred og misjon høyrer saman. Det er kortforma av dagens preike. Misjon og fred utfyller kvarandre, og er så fast knytt til kvarandre at me ikkje kan skilje det. (meir…)
Artiklar and Dagsaktuellt 20:28
På trykk i spalta I god tro i klassekampen 11/06-2016
Kvifor er ungdomar meir positive til blasfemilovgjeving enn dei eldre?
Med auka asylstraum og innvandring aukar også temperaturen i den norske folkesjela. Sjølv om ikkje så mange seier det høgt fekk me for nokre veker sidan vite at 55% av folket meiner Sylvi Listhaug gjer ein god jobb. Folk diskuterer innvandring og islam på lunsjromet så brunostsmulane flyg, noko som speglar seg i facebook-kommentarane. Muslimsk vri på bunaden er siste snakkis, men drapstruslar er i sanning meir enn berre prat. Truleg nærmar me oss ei dreiing i folkeopinionen, der religions- og innvandringskritikk aukar drastisk, og der desse omgrepa vert stadig meir synonyme. (meir…)
Homilie 10:48
12. søndag i ordinære kyrkjeår år C
Det er tilgjevinga som står i senter i tekstane i dag. David vedkjenner seg si synd ovanfor Natan, og vert skåna av Herren. Kvinna som har levd eit syndefullt liv let tårene renne over Jesu føter, og han gjev henne fridom og fred. Og Paulus viser til trua på Kristus for å vinne Guds rettferd og fridom.
Men kva slags plass har tilgjevinga i våre liv? Av og til er det ungane som kjem med dei beste svara. Slik som søndagsskulelæraren som skulle prøve å lære ungane om tilgjeving gjennom skriftemålet, om anger, om ope å bekjenne alle synder ein kjem på, om bot og forsett om ikkje å synde meir. Mot slutten av timen ville ho sjekke at borna hadde fått med seg det viktigaste, så ho spurde: Kva må ein gjere for å få tilgjeving for syndene? Det vart stille, før ein liten gutestemme til slutt sa: «Synde?» (meir…)
bror Haavar Simon 